Święty Mateusz Ewangelista, znany również jako Lewi, był jednym z Dwunastu Apostołów Jezusa Chrystusa oraz autorem jednej z czterech kanonicznych Ewangelii. Pochodził z Kafarnaum i z zawodu był celnikiem – poborcą podatkowym pracującym dla władz rzymskich, co czyniło go osobą pogardzaną przez współczesnych Żydów. Jego powołanie do grona uczniów Jezusa uchodzi za jeden z bardziej symbolicznych momentów, ukazujący siłę miłosierdzia i zdolność przemiany grzesznika w świętego.
Powołanie Mateusza
W Ewangelii wg św. Mateusza (9,9) opisano moment jego powołania:
„Jezus ujrzał człowieka siedzącego na komorze celnej, imieniem Mateusz, i rzekł do niego: ‘Pójdź za Mną!’ A on wstał i poszedł za Nim.”
Ten prosty, ale przełomowy akt odzwierciedla głęboką przemianę duchową. Mateusz opuścił swoje dotychczasowe życie, by podążyć za Mistrzem. Wydarzenie to pokazuje, że każdy – bez względu na przeszłość – może zostać powołany do świętości.
Autor Ewangelii
Św. Mateusz uważany jest za autora pierwszej Ewangelii w kanonie Nowego Testamentu. Chociaż wątpliwości co do jej autorstwa pojawiły się wśród współczesnych biblistów, tradycja chrześcijańska już od II wieku przypisuje ją Mateuszowi.
Cechy Ewangelii Mateusza:
-
Adresowana głównie do Żydów – mocno zakorzeniona w tradycji żydowskiej, z licznymi cytatami ze Starego Testamentu.
-
Pokazuje Jezusa jako Nowego Mojżesza, nauczyciela i wypełnienie Prawa.
-
Zawiera Kazanie na Górze (rozdz. 5–7), które stanowi fundamentalny zbiór nauk moralnych chrześcijaństwa.
-
Uwypukla rolę Kościoła jako wspólnoty uczniów – tylko w tej Ewangelii pojawia się słowo „Kościół” (gr. ekklesia).
Ewangelia Mateusza została prawdopodobnie napisana ok. 80–90 roku n.e., najpewniej w Syrii lub Palestynie, pierwotnie po aramejsku lub hebrajsku, choć zachowała się jedynie wersja grecka.
Działalność misyjna i śmierć
Po Zesłaniu Ducha Świętego św. Mateusz miał według tradycji udać się na misje. Różne przekazy mówią o jego działalności w:
-
Etiopii
-
Partii
-
Persji
-
Mezopotamii
-
Macedonii
Tradycja koptyjska szczególnie mocno akcentuje jego obecność w Etiopii, gdzie miał nawracać pogańskiego króla i jego lud. Działalność misyjna św. Mateusza była pełna trudności i prześladowań, jednak przyniosła trwałe owoce – wielu przyjęło wiarę w Chrystusa.
Według jednej z wersji, zginął śmiercią męczeńską w Etiopii, został zadźgany mieczem lub włócznią podczas sprawowania Eucharystii, za odmowę oddania czci pogańskim bożkom.
Czego jest patronem?
Święty Mateusz Ewangelista jest czczony jako patron:
-
celników i poborców podatkowych – ze względu na swoje poprzednie życie,
-
urzędu skarbowego i księgowych – symbol odkupienia i przemiany zawodowej,
-
bankierów, finansistów i ekonomistów – jako dawny urzędnik imperium rzymskiego,
-
pisarzy i dziennikarzy – jako autor jednej z Ewangelii,
-
teologów i katechetów – za jego wierność przekazywaniu nauki Chrystusa,
-
archidiecezji Salerno we Włoszech, gdzie znajdują się jego relikwie.
Ikonografia
W ikonografii święty Mateusz najczęściej występuje w towarzystwie anioła lub uskrzydlonego człowieka – to symbol ewangelisty, który rozpoczyna swoje dzieło od rodowodu Chrystusa, a więc przedstawienia Go jako człowieka.
Inne atrybuty:
-
księga lub zwój – jako autor Ewangelii,
-
pióro – symbol jego działalności pisarskiej,
-
czasami także torba na pieniądze lub sakiewka – odniesienie do jego przeszłości celnej.
Relikwie i kult
Relikwie św. Mateusza znajdują się w katedrze w Salerno (Włochy), dokąd miały trafić w 1080 roku. Miejsce to jest ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym.
Jego kult rozpowszechnił się na całym świecie – zarówno w Kościele katolickim, jak i prawosławnym oraz anglikańskim. Szczególne miejsce zajmuje również w sztuce sakralnej (m.in. Caravaggio, Rubens, Guido Reni).
Wspomnienie liturgiczne
-
Kościół katolicki: 21 września
-
Kościoły prawosławne i wschodnie: 16 listopada
-
Kościół anglikański i ewangelicki: również 21 września
Dzień ten jest okazją do modlitwy o odwagę w głoszeniu Ewangelii i otwartość na wezwanie Chrystusa – niezależnie od życiowej przeszłości.
Znaczenie duchowe
Święty Mateusz symbolizuje przemianę grzesznika w ucznia, miłosierdzie Chrystusa i gotowość do porzucenia wszystkiego dla Ewangelii. Jego przykład inspiruje do tego, by nie definiować człowieka przez jego przeszłość, lecz przez odpowiedź na Boże wezwanie. Dla wielu współczesnych chrześcijan jest znakiem nadziei i przypomnieniem, że nawrócenie jest zawsze możliwe.
Zdjęcie w artykule: Mateusz Apostoł, Anthony van Dyck, Domena Publiczna, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Anthony_van_Dyck_-_De_apostel_Mattheus_-_L%27apotre_Matthieu_-_Fonds_Generet_-_Koning_Boudewijnstichting_-_Fondation_Roi_Baudouin.jpg