Święty Walenty (łac. Sanctus Valentinus) to jedna z najbardziej znanych postaci hagiograficznych w tradycji Kościoła, przede wszystkim jako patron zakochanych, ale także chorych na epilepsję i choroby nerwowe. Jego postać owiana jest legendą, jednak historyczne źródła potwierdzają, że był męczennikiem chrześcijańskim żyjącym w III wieku w Cesarstwie Rzymskim. Prawdopodobnie był biskupem miasta Terni (Interamny) lub kapłanem w Rzymie – w zależności od tradycji, na której się opieramy.
Święty Walenty — tło historyczne i życie
Święty Walenty działał w czasach cesarza Klaudiusza II Gockiego, kiedy to chrześcijaństwo było zakazane, a jego wyznawcy prześladowani. Wersje hagiograficzne mówią, że Walenty był lekarzem i kapłanem, który potajemnie udzielał ślubów młodym chrześcijańskim parom, co było zakazane przez cesarza – Klaudiusz twierdził, że nieżonaci mężczyźni są lepszymi żołnierzami.
Z tego powodu Walenty został aresztowany. Podczas pobytu w więzieniu miał uzdrowić córkę swojego strażnika – Asteriusza – z ślepoty. W wyniku tego cudu cała rodzina Asteriusza przyjęła chrzest. Mimo to cesarz skazał Walentego na śmierć.
Św. Walenty — męczeństwo
Święty Walenty poniósł śmierć męczeńską prawdopodobnie 14 lutego 269 roku w Rzymie. Został pobity, a następnie ścięty mieczem. Jego ciało złożono przy Via Flaminia, jednej z głównych rzymskich dróg, gdzie z czasem wybudowano bazylikę jego imienia.
Istnieją także źródła, które wskazują, że mogły istnieć dwie różne osoby o tym samym imieniu – Walenty z Terni i Walenty z Rzymu – jednak ich żywoty i kult zostały później scalone w jedno imię świętego.
Kult i rozszerzenie popularności świętego Walentego
Kult św. Walentego rozwinął się już w IV wieku. W 496 roku papież Gelazy I ustanowił jego wspomnienie liturgiczne na 14 lutego, zastępując pogańskie święto Luperkaliów, obchodzone w tym samym czasie. Od średniowiecza dzień ten był uważany za święto miłości i zakochanych – szczególnie w krajach anglosaskich. Wierzono bowiem, że właśnie wtedy ptaki zaczynają łączyć się w pary, co dodatkowo wzmacniało skojarzenia z miłością.
W Anglii i Francji już w XIV wieku pisano „walentynki” – miłosne listy wysyłane ukochanym w dniu jego święta. Zwyczaj ten rozpowszechnił się na całą Europę, a w XX i XXI wieku zyskał komercyjny wymiar na całym świecie.
Patronat
Święty Walenty jest patronem:
-
zakochanych i narzeczonych,
-
małżeństw,
-
epileptyków i osób z chorobami układu nerwowego,
-
pszczelarzy,
-
miast: Terni (Włochy), Lubartów (Polska), Chełmno (Polska),
-
licznych parafii i wspólnot chrześcijańskich.
W Polsce kult św. Walentego znany był już w średniowieczu, jednak bardziej w kontekście patrona od epilepsji (tzw. „święty od padaczki”). Dopiero współczesność na nowo odkryła jego związek z miłością.
Ikonografia
W sztuce sakralnej św. Walenty przedstawiany jest najczęściej:
-
w stroju kapłańskim lub biskupim,
-
z mieczem – jako atrybutem jego męczeństwa,
-
z kwiatami, sercem lub gołębiami – jako symbolami miłości,
-
z uzdrowioną dziewczyną lub dzieckiem – odniesienie do cudu w więzieniu,
-
czasem również z książką i kielichem – jako symbolem nauki i sakramentów.
Relikwie i miejsca kultu
Części relikwii św. Walentego znajdują się m.in. w:
-
Bazylika św. Walentego w Terni (Włochy),
-
kościele św. Walentego w Rzymie,
-
kościele karmelitów w Dublinie (Irlandia) – gdzie znajduje się jego czaszka,
-
kościele w Chełmnie (Polska) – uznawanym za polską stolicę zakochanych.
W wielu krajach organizowane są specjalne obchody jego dnia – zarówno liturgiczne, jak i kulturowe, z koncertami, procesjami, ślubami czy uroczystościami dla narzeczonych.
Dziedzictwo i znaczenie
Święty Walenty uosabia miłość wierną, bezinteresowną i ofiarną, gotową na poświęcenie – nawet własnego życia – dla dobra innych. Jako patron miłości chrześcijańskiej, przypomina, że najgłębszy wymiar relacji między ludźmi rodzi się z wierności Bogu i bliźniemu.
Jego dziedzictwo to nie tylko romantyzm, ale także miłość praktyczna – lecząca, wspierająca i prowadząca do świętości.
Zdjęcie w artykule: Prawdziwe wyobrażenie S. Walentego słynącego łaskami w kosciele x.x. paulinów warszawskich od roku 1662, Jan Ligber, Domena Publiczna, https://polona.pl/item-view/651c9b21-ffc0-41ca-ae00-68ae42fe4681?page=0