Historia Drugiego Planu Gęsie pierze to surowiec, który dawniej na wsiach był bardzo cenny. To upierzenie dla samych gęsi stanowi bowiem pewnego rodzaju osłonę przed chłodem i wilgocią. Ciężko się było więc dziwić, że chłopi wykorzystywali je także na własny użytek. Dzięki temu nic się nie marnowało. Co więcej, taki chów gęsi nie był bardzo kosztowny. Przygotowanie pierza i pierzyny, czy poduszek zajmowało sporo czasu. Jednak i zysk ze sprzedaży takich wyrobów był okazały i kuszący. Jak zatem wyglądało skubanie pierza na wsi?
Kiedy można było skubać gęsi?
Proces podskubywania gęsi wiązał się z ich naturalnym cyklem życia i pierzeniem, kiedy to stare pierze było wymieniane na nowe przez ptactwo. W okresie wypadania starych piór i puchu usuwano je, nie wyrywano, co wiązałoby się z bólem i stresem u ptaków. Przeważnie podskubywano gęsi trzy razy do roku, w zależności od ich diety, która miała wpływ na jakość i ilość odrastających piór. To, że gęsi są gotowe do podskubania, było widać po tym, iż same zaczynały tracić pióra na wybiegu.
Jak przebiegało skubanie pierza?
W okolicy brzucha, klatki piersiowej i boków gęsi znajdowały się najbardziej miękkie pióra. Gotowe pierze przechowywano w workach, aż do czasu, aż uzbierała się jego wystarczająca ilość, by wypełnić nim poduszkę lub pierzynę. Puch i pierze musiało być jednak przebrane, oddzielone od twardych stosin, które nie nadawały się do użycia, ponieważ przebijały się przez materiał, w którym znajdował się pierze.
Pierzok na wsi, czyli towarzyskie wydarzenie
Skubanie pierza było zajęciem, w którym uczestniczyły często sąsiadki i ich córki. W trakcie tego zajęcia rozmawiano, opowiadano sobie różne historie i legendy, plotkowano, śmiano się. Taka praca często była wykonywana w ramach wypoczynku od cięższych robót na gospodarstwie. Gdy skubano pierze u jednej z chłopek w jej chałupie, schodziły się do niej ulubione sąsiadki. Przeważnie nie żądano za taką pomoc zapłaty, a jedynie odwzajemniano się tym samym, gdy to u sąsiadki przychodził czas na skubanie gęsi. Takie towarzystwo sprawiało, że praca szła szybciej, sprawniej, nie była tak nużąca.
Ostatni dzień skubania pierza był dniem, kiedy to gospodyni goszcząca inne kobiety ze wsi szykowała wystawniejszy poczęstunek dla nich. Nierzadko także śpiewano i tańczono. Przykładowo na Śląsku każdego dnia po skubaniu pierza szkubaczki otrzymywały tzw. swaczynę, czyli podwieczorek, skromny posiłek. Bardziej wystawny poczęstunek miał miejsce na całkowite zakończenie prac.
Skubanie pierza było zajęciem, które często prowadzono jesiennymi wieczorami lub zimą. Skubanie ręczne pozwalało na zachowanie naturalnych właściwości pierza, a w szczególności cennego puchu, który to potem miał stanowić wypełnienie pierzyny, czy poduszek.
Najczęstszymi określeniami, w zależności od regionu, było skubanie pierza, darcie pierza, pierzak, skubanka, wyskubek.
.
.
Źródła:
Historia, egzotyka i idylla w powieści Vansowej Kliatba, Marcela Mikulova, Warszawa 2010, Tom LIX
Aktywność społeczno-zawodowa kobiet wiejskich w Polsce, Wioletta Knapik, Folia 75
Doświadczenia sensoryczne w wiejskim produkcie turystycznym, Uczta sześciu zmysłów we wsi Krzyszkowo, Magdalena Maćkowiak, Agata Chojnacka, Uniwersytet Przytodniczy w Poznaniu
Nazwy gościn w gwarze i kulturze Śląska, L. Przymuszała, D. Świtała-Trybek, Gwary Dziś, vol. 16, 2023
Polska i czeska kultura narodowa na pograniczu. Wieś Jaworzynka i Herczawa w Beskidzie Śląskim dawniej i dziś, Nauka 3/2019
Funkcjonowanie nazw dawnych zwyczajów gospodarskich we współczesnym języku mieszkańców Kawczyna, N. Krępuła, Slavia Occidentalis, 2023
Językowo-kulturowe znaczenie swaczyny na Śląsku, l. Przymuszała, D. Świtała-Trybek, Gwary dziś, vol. 15, 2022
Puch od gęsi Białej Kołudzkiej, E. Herbut, Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Hodowli Drobiu, 32-083 Balice k. Krakowa, Wiadomości Zootechniczne, R. LVI (2018), 1: 178–183
Narracje w przekazie rodzinnym. Wątki folkloru słownego w literaturze regionalnej na przykładzie jednego z tomów serii „Jako downi bywało”, A. Przybyła-Dumin, „Wychowanie w Rodzinie” t. XXX (3/2023)
.
.
Zdjęcie w artykule: Gęsiarka, Domena Publiczna, https://polona.pl/item-view/41047308-6716-4ef7-8083-928ea322c269?page=0
