Buk jest drzewem, które obficie porastało tereny Polski i Europy już za czasów słowiańskich. Drzewo to słynęło nie tylko z faktu, iż kojarzono je z magią. Korzystano z niego na co dzień – w diecie, medycynie, a także powszechnie od jego nazwy powstawało wiele nazw miejscowości.
Buk – symbolika
Czego symbolem jest buk? Jako drzewo charakteryzuje się mosiężną posturą, grubym pniem, rozłożystą i mocno rozgałęzioną koroną, dlatego kojarzy się ze schronieniem i siłą. Często stawiano pod nim domostwa i budowano kurhany.
Z jakiego drzewa jest bukiew, czyli dar natury stosowany w diecie w dawnych czasach
Bukiew, czyli owoce buku, dawniej traktowano jako pokarm. Przede wszystkim występuje jako pożywienie ludów trudniących się zbieractwem. W pierwszej kolejności bukiew poddawano wyciskaniu, dzięki czemu pozyskiwano olej. Natomiast pozostałości suszono i mielono – w ten sposób powstawała mąka. Owoce buka służyły także jako karma dla zwierząt hodowlanych.
W dawnych czasach spożywano również młode liście bukowe, które miały być źródłem niejakiego oświecenia i lepszego zrozumienia, połączenia się ze światem natury. Liście służyły również jako pokarm w czasach głodu. Stosowano je jako zamiennik kapusty.
Nie stroniono również od jedzenia bukowych nasion – w większych ilościach mogły one powodować odurzenie.
Buk w wierzeniach
Niektórzy, przyglądając się bliżej bukowi, próbowali wróżyć. Przykładowo uważano, że pięknie kwitnące drzewo zwiastuje srogą zimę. Twierdzono również, że gdy pierwszego maja buki już się rozwijają, to 25. lipca chłopstwo może liczyć na obfite żniwa.
Buk traktowano także jako drzewo, które może służyć do przygotowywania napoju miłosnego. W tym celu udawano się do lasu i poszukiwano buku stojącego blisko jodły. Było niezwykle ważne, by była to jodła, która pod wpływem podmuchów wiatru będzie ocierać się o drugie drzewo. Następnie należało uskubać kawałek takiego buku, spalić, a popiół wymieszać z płynem i dać wypić osobie, o której względy się ubiegało.
Słowianie wierzyli, że w koronie drzewa przesiaduje Swaróg, czyli bóg ognia. Dlaczego kojarzono buk właśnie z tym bogiem? Przede wszystkim dlatego, że buk działa jak prawdziwy piorunochron. Posiada gładką korę, dlatego bardzo rzadko jest celem wyładowań atmosferycznych podczas burzy. Nawet jeśli piorun trafi w drzewo, pozostaje ono nienaruszone. Aby dodatkowo ochronić się przed piorunami, w domach wieszano gałązki bukowe.
W razie niebezpieczeństwa starano się przebywać w okolicy buka, gdyż uważano, że zapewnia on ochronę przed złymi mocami, demonami i czarownicami.
Buk w medycynie ludowej
Głównym zastosowaniem w lokalnej medycynie cieszył się popiół z owoców buku. Przykładowo łączono wspomniany popiół ze smalcem i przykładano w okolicy stawów biodrowych, kiedy podejrzewano puchlinę, czyli gromadzenie się wody w ciele – zarówno w tkankach, jak i w jamie otrzewnowej.
Zdjęcie: Buche bei Schmiedeberg. [ok. 1850]
