Hucułowie byli dumnym ludem i jedną z najbarwniejszych grup etnicznych Karpat Wschodnich, znaną ze swojego rzemiosła, intrygujących hipotez dotyczących ich pochodzenia i charakterystycznego stylu życia. To także lud słynący z niesamowitego, harmonijnego współistnienia z naturą i rozproszonych po górzystych terenach wsiach, z których to rozpościerał się cudowny widok. Co warto wiedzieć o Hucułach i ich codzienności?
Pochodzenie nazwy Hucuł
Istnieje kilka hipotez na temat tego, skąd wywodzi się nazwa “Hucuł”.
Pochodzenie nazwy od imienia księcia Wielkiej Morawii
Hecyło był kniaziem, bratem księcia o imieniu Rościsław, który był kniaziem Wielkiej Morawii. Władał on ogromnym państwem, które na tamtejsze czasy (wiek IX) robiło wielkie wrażenie. O państwie tym rozpisywał się rozpisywał się dziejopisarz o imieniu Samuel Bandtkie.
Hucuł jako określenie górala
Druga wersja mówi o tym, iż nazwa Hucuł nawiązuje do słowa góral, a więc mieszkańca najwyższych karpackich szczytów. Można tutaj zauważyć pewną prawidłowość w słowach do siebie podobnych, czyli Horal, Goral, i Horał.
Pochodzenie Hucułów od Herulów
Kolejna myśl etymologiczna nawiązuje do słów Herul i Horul. Oznaczałoby to, iż Hucułowie wywodzą się od Herulów z IV wieku, którzy wspierali Gotów w walkach z Longobordami.
Hucułowie potomkami Norwegów i Skandynawów
Istnieje jeszcze jedno przypuszczenie na temat pochodzenia Hucułów. Domniemanie to ma związek z podobieństwem ich zwyczajów i stylu życia do ludów norweskich i skandynawskich z IX-X wieku. Byłoby to zaprzeczenie teorii, która mówi, iż Hucułowie przybyli w obszar Karpat z regionów gór tybetańskich.
Lud wywodzący się od Rusinów
Ostatnia hipoteza mówi o tym, iż Hucułowie zajmujący się głównie pasterstwem, przybyli jako jeden z ludów mieszkających poza Dniestrem w rejony Karpat ze względu na nasilające się napady Tatarów i Turków. Aby nie być kojarzonymi z Rusinami i i Haliczanami, czyli bratnimi ludami, nazwali się Kuczułami. Nazwa ta następnie ewoluowała na Hocułów i Hucułów.
Jaremcze, stary Hucuł, 1925-1928
Charakterystyka Huculskiego ludu
Jak opisywano mężczyzn huculskich? W przypadku mężczyzn mówiono, iż byli raczej rosłej, barczystej postawy, przyzwyczajeni do górskich warunków, dzięki czemu bez problemów przemierzali liczne pagórki bez większego wysiłku i zmęczenia. Można spotkać się z opisami ich fryzury, która wskazywała na noszenie przez nich długich, kędzierzawych włosów. Mieli oni przeważnie ciemne oczy, podkręcony wąs, ale nie nosili brody.
Należeli do ludu wysokiego jak na tamte czasy, dobrze zbudowanego ze względu na wykonywaną pracę. Średni wzrost Hucuła to między 5 a 6 stóp, czyli od około 152 do 183 cm. Ponadto był to lud długowieczny. Hucułowie dożywali bowiem 80-90 lat, a niekiedy można i było spotkać mieszkańca, które dożywał setki.
Niestety wśród ludu huculskiego przejawiał się duży odsetek umieralności u dzieci. Mówiono, iż może wynikać to z braku odporności, ponieważ kobiety nie decydowały się na karmienie piersią. Drugą przyczyną wysokiej śmiertelności była krwawa biegunka, czyli czerwonka.
Hucułowie mieli bardziej słowiańskie rysy twarzy, dlatego też do rzadkości należeli blondyni i rudzi.
Żabie, Hucuł nad Czeremoszem, Poddębski, Henryk (1890-1945)
Osadnictwo Hucułów
Hucułowie jako grupa etniczna zamieszkiwali Karpaty Wschodnie — głównie w rejonie obecnej zachodniej Ukrainy i północnej Rumunii.
Wspomniana część Karpat Wschodnich leżąca na terenie Ukrainy to tak zwana Huculszczyzna, czyli centralny obszar zamieszkiwania Hucułów, szczególnie w rejonie dzisiejszego obwodu iwanofrankiwskiego i czerniowieckiego.
Należy tutaj również wspomnieć Gorgany, czyli pasmo górskie na terenie Ukrainy, które też stanowi część Wschodnich Karpat.
Kolejnym istotnym regionem historycznym jest Bukowina oraz Karpaty Marmaroskie, zamieszkiwane także przez inne grupy etniczne.
Czym trudnili się Hucułowie?
Hucułowie nie słynęli z rolnictwa. Trudnili się przede wszystkim pasterstwem, a rola stanowiła jedynie niewielki ułamek ich pracy. Hodowali zatem bydło (krowy, woły, kozy, owce, konie), zajmowali się myślistwem, a swoimi zdobyczami myśliwskimi i produktami spożywczymi pozyskanymi z pasterstwa handlowali. Do typowych prac zalicza się także spławianie drzewa górskimi rzekami.
Zamieszkujący wysokie partie górskie Hucułowie zamienili tryb wędrowny na osadniczy, pozostając w regionie Karpat Wschodnich na przełomie XIV i XV wieku. Korzystali tam zatem z warunków przyrodniczych, które obfitowały w łąki idealne dla bydła i dla osad, gdyż nierzadko polany były osłonięte lasami.
Huculskie chaty
Jak prezentowały się huculskie chaty? Trzeba tutaj zaznaczyć, iż wiele zależało od tego, gdzie tak właściwie Hucuł mieszkał. Mimo iż zamieszkiwali często jedną wieś, to jednak ich chaty były od siebie znacznie oddalone. Przy domach znajdowały się budynki gospodarcze, ogrody i pola zwane carynkami. Bogatsi mieszkańcy mieli dodatkowo obszerne pastwiska zwane połoninami, z których każde mogło mieć średnio 500 morgów. Na pastwiskach przeważnie znajdowała się jedynie podłużna konstrukcyjnie szopa — staja. Mieszkańcy typowych wsi preferowali natomiast chaty z ganeczkami i innymi pomieszczeniami.
Wnętrze chaty składało się głównie z dwóch znajdujących się naprzeciw pomieszczeń oddzielonych od siebie ścianą, zwaną choromą. Ściany od wewnątrz pięknie się prezentowały, były solidnie ciosane i wyrównane. Nie bielono ich, dlatego też zachowywały swój naturalny, surowy wygląd. Na podłożu zawsze znajdowała się drewniana podłoga, co w tamtych czasach było rzadko spotykane gdzie indziej.
Pierwsze pomieszczenie było przeznaczone dla całej rodziny. Znajdowały się w nim proste łóżka (najczęściej jedno), stoły, ławy wzdłuż ścian, miejsce do gotowania i naczynia. Na ścianach wieszano obrazy, czy haftowane tkaniny. Wspomniane łóżko najczęściej wstawiano dopiero po wejściu w związek małżeński. Spano zatem przeważnie na słomie lub rogóżkach.
W części gościnnej umieszczano kaflowy piec, dodatkowe obrazy dekorujące wnętrze, stroje bojowe, pistolety i strzelby. Alternatywnie znajdowały się tam toporki i inne narzędzia służące jako broń.
Okna każdej chaty były niewielkie. Zdarzało się, że po ich zewnętrznej stronie montowano dodatkowo kraty. Klamki drzwi były żelazne — u bogatszych można było spotkać się z modelami klamek profesjonalnie wykonanymi na zamówienie u ślusarza.
Należy także wspomnieć o komorze (klit) przyległej do części sypialnianej, w której przechowywano swoje stroje. Natomiast drzwi zewnętrzne od środka zamykano na zasuwany drąg, by uniemożliwić obcym wejście do chaty. Przed tymi drzwiami znajdował się niski ganek, który miał na celu ochronę wejścia przed śnieżycami. Do ganku mogła przylegać kolejna komora (ambar), w której składowano narzędzia gospodarskie, zapasy żywności, buty i skóry zwierzęce.
Worochta : hucuł, [1936]
Budynki gospodarcze Hucułów
Huculi sami zajmowali się konstruowaniem i stawieniem budynków mieszkalnych i gospodarczych. Budynkiem przeznaczonym dla bydła byłą kołesznia, czyli szopa, w której zwierzęta znajdywały schronienie na czas zimy, burz i deszczów. Posiadała ona ogrodzenie chroniące bydło przed atakiem dzikich zwierząt.
Gdzie najczęściej osadzano huculskie gospodarstwa?
Chaty i gospodarstwa huculskie znajdowały się w najwyższych partiach Karpat Wschodnich, ale z uwzględnieniem stosunkowo bliskiej odległości od rzek i innych zbiorników wodnych. Przeważnie były to typowe górskie, rwące rzeki i potoki. Gdy wybrano już pagórek, na którym miał stanąć dom, nazywano to miejsce gruniem.
—–
W kolejnej części skupimy się na religijności, ubiorach, mowie i zwyczajach Hucułów.
Zdjęcie: Hucuł w Żabiem, Poddębski, Henryk (1890-1945)
Źródła:
O Hucułach, Rys historyczny, X. Sofron Witwicki, wydanei wznowione. Na korzyść zakładu głuchoniemych we Lwowie u Karola Wilda, 1873.
Lud polski, jego zwyczaje, zabobony, Łukasz Gołębiowski, Lwów, Wydawca Adam Kaczurba, 1884.
https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/bc140b07-21fe-46d5-aa25-3fdcf9df4485/content
https://kulturakarpat.eu/huculowie-pasterze-wschodnich-karpat/
https://huculy-polska-ukraina.eu/huculszczyzna.html
