Święty Łukasz Ewangelista to jeden z czterech autorów Ewangelii i jedyny ewangelista pochodzenia pogańskiego. Uznawany jest za autora trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich, czyli dwóch fundamentalnych ksiąg Nowego Testamentu. Tradycja chrześcijańska uważa go za lekarza, historyka, artystę i towarzysza św. Pawła Apostoła. Jego przekaz skupia się na miłosierdziu Boga, roli kobiet, modlitwie i działalności Ducha Świętego.Św
Święty Łukasz — pochodzenie i wykształcenie
Łukasz pochodził prawdopodobnie z Antiochii Syryjskiej, dużego i kosmopolitycznego miasta rzymskiego na terenie dzisiejszej Turcji. Jako poganin, a być może prozelita judaizmu, znał dobrze język grecki, był wykształconym lekarzem (por. Kol 4,14), a jego styl literacki w Nowym Testamencie świadczy o wyjątkowym talencie pisarskim i retorycznym.
Przypuszcza się, że Łukasz nie znał Jezusa osobiście, lecz zebrał relacje naocznych świadków, w tym zapewne Maryi – jego Ewangelia zawiera szczegółowy opis dzieciństwa Jezusa i wiele informacji o postaciach kobiecych, których nie znajdziemy u innych ewangelistów.
Św. Łukasz Ewangelista — działalność misyjna i związki ze św. Pawłem
Łukasz towarzyszył świętemu Pawłowi w jego podróżach misyjnych, a później także w uwięzieniu w Rzymie. W Dziejach Apostolskich pojawiają się fragmenty pisane w pierwszej osobie liczby mnogiej („my”), które wskazują, że autor brał osobiście udział w opisanych wydarzeniach.
Paweł wspomina Łukasza z czułością i szacunkiem – w Liście do Kolosan (Kol 4,14) nazywa go „ukochanym lekarzem”. W 2 Liście do Tymoteusza (2 Tm 4,11) Paweł pisze: „Łukasz sam jest ze mną”, co świadczy o jego wierności i oddaniu w najtrudniejszych chwilach.
Ewangelia według św. Łukasza
Ewangelia św. Łukasza wyróżnia się empatią wobec ubogich, kobiet, cudzoziemców i grzeszników, ukazując Jezusa jako lekarza dusz, pełnego miłosierdzia i przebaczenia. To właśnie Łukasz opisuje przypowieści o miłosiernym Samarytaninie, synu marnotrawnym czy bogaczu i Łazarzu.
Jego Ewangelia zawiera piękne hymny: Magnificat, Benedictus, Gloria i Nunc dimittis, które do dziś są częścią liturgii godzin. To również on szczegółowo opisał wydarzenia związane z narodzeniem Jezusa i Jego dzieciństwem, co pozwala przypuszczać, że znał Maryję osobiście lub korzystał z tradycji ustnej przez nią przekazanej.
Dzieje Apostolskie
Święty Łukasz jest również autorem Dziejów Apostolskich, czyli opowieści o pierwszych wspólnotach chrześcijańskich, zesłaniu Ducha Świętego oraz misjach św. Piotra i Pawła. Dzieje te stanowią drugą część jego dzieła i są kluczowe dla zrozumienia formowania się Kościoła po Zmartwychwstaniu Jezusa.
Dzieje Apostolskie pokazują Kościół jako wspólnotę dynamiczną, misyjną, prowadzoną przez Ducha Świętego – są dokumentem historycznym, duchowym i pasjonującym zarazem.
Tradycja i kult
Zgodnie z tradycją, Łukasz głosił Ewangelię w Achai, Boecji, Italii, Galii, Egipcie i Macedonii. Zmarł prawdopodobnie w wieku około 84 lat, śmiercią naturalną lub męczeńską – według niektórych źródeł został powieszony na drzewie oliwnym w Tebach w Beocji.
Jego relikwie miały być przeniesione do Konstantynopola przez cesarza Konstancjusza II w IV wieku. Grób św. Łukasza czczony był także w Padwie.
W ikonografii przedstawiany jest zwykle jako piszący Ewangelię, w towarzystwie symbolu – wołu (znaku ofiary, pokoju i cierpliwości). Uważa się go również za pierwszego chrześcijańskiego malarza – miał stworzyć ikonę Matki Bożej, m.in. obraz Matki Bożej Częstochowskiej według jednej z legend.
Patronat
Święty Łukasz Ewangelista jest dziś:
-
Patronem lekarzy, chirurgów, pielęgniarek i służby zdrowia,
-
Patronem malarzy, artystów i ikonografów,
-
Orędownikiem naukowców, historyków Kościoła i ewangelizatorów,
-
Patronem greckiego miasta Teby oraz wielu kościołów i klasztorów.
Wspomnienie liturgiczne
Kościół katolicki wspomina św. Łukasza Ewangelistę 18 października. Jest on czczony zarówno w tradycji katolickiej, jak i prawosławnej oraz anglikańskiej.
W liturgii tego dnia dziękujemy Bogu za dar Ewangelii i za lekarzy dusz i ciał, którzy – jak św. Łukasz – łączą wiedzę, wiarę i miłosierdzie.
Dziedzictwo św. Łukasza
Święty Łukasz pozostawił Kościołowi bezcenną spuściznę – dwie księgi Nowego Testamentu, które ukształtowały chrześcijańskie rozumienie osoby Jezusa, działania Ducha Świętego i misji Kościoła. Jego dzieła pokazują, że Bóg jest miłosierny, bliski i obecny w historii ludzi, a każdy, niezależnie od pochodzenia czy przeszłości, może znaleźć miejsce w Jego planie zbawienia.
Dzięki św. Łukaszowi mamy dziś Koronkę do Miłosierdzia Bożego, Maryjne hymny w liturgii oraz świadectwo wspólnoty pierwotnego Kościoła, który wciąż żyje i działa.
Zdjęcie w artykule: Św. Łukasz Ewangelista, Makarij, Domena Publiczna, https://polona.pl/item-view/8d201ae7-0f92-4926-b827-364dd0764a1b?page=0