Święty Stanisław ze Szczepanowa, biskup krakowski i męczennik, to jeden z najważniejszych świętych w historii Polski, uznawany za głównego patrona Polski. Żył w XI wieku, a jego śmierć miała charakter polityczno-religijny i była jednym z najbardziej dramatycznych wydarzeń w historii Kościoła w Polsce. Jest postacią o ogromnym znaczeniu duchowym i symbolicznym – łączącym wiarę, odwagę oraz troskę o moralność życia publicznego.
Życiorys i tło historyczne
Stanisław urodził się około 1030 roku w Szczepanowie koło Bochni, w rodzinie rycerskiej. Po wstępnym wykształceniu w Polsce, studiował zapewne w Paryżu lub Liege – ośrodkach intelektualnych ówczesnej Europy, co świadczy o jego wysokim poziomie wiedzy teologicznej i prawnej.
Po powrocie do kraju został kanonikiem krakowskim, a w 1072 roku – za pontyfikatu papieża Aleksandra II – mianowany biskupem krakowskim przez króla Bolesława Śmiałego (Szczodrego). Stanisław pełnił funkcję pasterza z wielką gorliwością, dbał o życie sakramentalne wiernych, bronił interesów Kościoła i upominał duchowieństwo oraz świeckich o moralne życie.
Konflikt z królem i męczeńska śmierć
Wielkość i dramatyzm postaci św. Stanisława kulminują w jego konflikcie z królem Bolesławem Śmiałym. Jako biskup nie bał się występować przeciwko nadużyciom władzy królewskiej, w szczególności brutalnym represjom wobec poddanych. Według tradycji i najstarszych przekazów, Stanisław publicznie napominał króla za niemoralne zachowanie i tyranię wobec możnowładztwa.
Wobec oporu duchownego, król – w przypływie gniewu – kazał go zabić. Do zbrodni doszło podczas Mszy Świętej odprawianej przez biskupa w kościele na Skałce w Krakowie, w 1079 roku. Według tradycji, sam król zabił biskupa własnoręcznie mieczem przy ołtarzu.
Jego ciało zostało poćwiartowane, ale – jak głosi legenda – ptaki chroniły je przed zbeszczeszczeniem, a członki ciała cudownie się połączyły. Śmierć Stanisława wstrząsnęła społeczeństwem i duchowieństwem, a król został zmuszony do opuszczenia kraju (udał się na Węgry, gdzie prawdopodobnie zmarł na wygnaniu).
Kult i kanonizacja
Męczeństwo biskupa wywołało natychmiastowy kult wiernych. Jego grób na Wawelu stał się miejscem pielgrzymek, a pamięć o nim była pielęgnowana przez kolejne pokolenia.
W 1253 roku papież Innocenty IV dokonał jego kanonizacji w Asyżu, na wniosek księcia Bolesława Wstydliwego i biskupów polskich. Była to pierwsza kanonizacja Polaka i wydarzenie o ogromnym znaczeniu dla tożsamości narodowej.
W 1963 roku papież Jan XXIII ogłosił św. Stanisława głównym patronem Polski obok Matki Bożej Królowej Polski i św. Wojciecha.
Znaczenie duchowe i narodowe
Święty Stanisław jest symbolem niezłomnej postawy moralnej wobec niesprawiedliwej władzy. Jego życie pokazuje, że obowiązek pasterza nie kończy się na modlitwie i sakramentach, lecz obejmuje również troskę o sprawiedliwość społeczną i dobro wspólne.
W czasach rozbiorów, wojen i zaborów jego postać była duchowym wsparciem dla Polaków, a jego grób na Wawelu stał się miejscem modlitwy za Ojczyznę i symbolem duchowej jedności narodu.
Wspomnienie liturgiczne
Kościół katolicki obchodzi wspomnienie liturgiczne św. Stanisława 8 maja. Tego dnia w Krakowie organizowana jest tradycyjna procesja z relikwiami świętego z katedry wawelskiej na Skałkę – miejscu jego męczeńskiej śmierci.
Patronat
Święty Stanisław ze Szczepanowa jest:
-
Głównym patronem Polski,
-
Patronem archidiecezji krakowskiej,
-
Patronem ładu społecznego i sprawiedliwości,
-
Patronem porządku moralnego w życiu publicznym,
-
Patronem osób prześladowanych za wiarę i prawdę.
Ikonografia
W sztuce przedstawiany jest jako biskup z pastorałem, w mitrze, często z orłem u stóp (symbol Polski), a także z mieczem i palmą męczeństwa. Często ukazuje się go z królem Bolesławem lub w scenie męczeństwa na Skałce.
Dziedzictwo
Postać św. Stanisława na trwałe wpisała się w historię duchową i narodową Polski. Jest symbolem męstwa wiary, odpowiedzialności pasterskiej, a także moralnego sprzeciwu wobec zła. Jego postać była wzorem dla wielu duchownych i świeckich – w tym dla św. Jana Pawła II, który wielokrotnie odwoływał się do jego przykładu w nauczaniu o sumieniu i odpowiedzialności za wspólnotę narodową.
Zdjęcie w artykule: Św. Stanisław ze Szczepanowa (1030 Szczepanów -1079 Kraków) – biskup krakowski, męczennik, patron Polski. Oryginał polski: Św. Stanisław ze Szczepanowa (1030 Szczepanów -1079 Kraków) – biskup krakowski, męczennik, patron Polski. Twórca: nieznany. Rola twórcy: rytownik drewna. Data: 1. połowa XVIII w. Numer obiektu: MNK III-ryc.-41988. Domena Publiczna, https://www.lookandlearn.com/history-images/YNK1085278/St-Stanis%C5%82aw-of-Szczepan%C3%B3w-bishop-of-Krak%C3%B3w-martyr-patron-of-Poland?t=2&q=Stanis%C5%82aw+of+Szczepan%C3%B3w&n=5