Św. Tomasz Apostoł – życiorys

Święty Tomasz Apostoł, zwany także Didymos (gr. „bliźniak”), był jednym z Dwunastu Apostołów Jezusa Chrystusa. Znany jest z wyjątkowej szczerości i odwagi, a w tradycji chrześcijańskiej zyskał przydomek „niewiernego Tomasza”, ponieważ po Zmartwychwstaniu nie uwierzył w to wydarzenie, dopóki nie zobaczył i nie dotknął ran Jezusa. Jednak to właśnie jego niedowiarstwo doprowadziło do jednego z najmocniejszych wyznań wiary w całym Nowym Testamencie:

„Pan mój i Bóg mój!” (J 20,28)

Choć postać Tomasza nie jest często wspominana w Ewangeliach synoptycznych, Ewangelia Jana ukazuje go jako ucznia impulsywnego, dociekliwego, ale wiernego. Tradycja chrześcijańska obdarzyła go szczególnym szacunkiem za jego późniejszą działalność misyjną i męczeństwo.

Występowanie w Ewangeliach

Św. Tomasz pojawia się m.in. w trzech kluczowych epizodach:

• Wskrzeszenie Łazarza (J 11,16): Tomasz mówi do innych uczniów: „Chodźmy i my, aby razem z Nim umrzeć” — wyraźnie pokazując gotowość na męczeństwo u boku Jezusa.

• Wieczernik (J 14,5–6): Tomasz pyta: „Panie, nie wiemy, dokąd idziesz. Jak więc możemy znać drogę?” — co prowokuje Jezusa do wypowiedzenia słynnych słów: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem.”

• Zmartwychwstanie (J 20,24–29): nieobecny przy pierwszym ukazaniu się Jezusa apostołom, Tomasz nie wierzy ich relacji. Dopiero osiem dni później sam widzi Zmartwychwstałego i dotyka Jego ran, co kończy się jego głębokim wyznaniem wiary.

Działalność misyjna

Po Zesłaniu Ducha Świętego, Tomasz opuścił Jerozolimę i udał się na wschód. Zgodnie z tradycją chrześcijańską, jego działalność obejmowała:

• Mezopotamię i Partię (dzisiejszy Irak i Iran),

• Persję,

• Indie – co jest najważniejszym etapem jego misji.

Najstarsza tradycja Kościoła mówi, że Tomasz dotarł do południowych Indii (dzisiejszy stan Kerala) około 52 r. n.e. Tam założył pierwsze wspólnoty chrześcijańskie, znane dziś jako Kościół Malabarski (Syro-Malabarski). Zbudował kilka kościołów i nawrócił wielu Hindusów, w tym członków kast wyższych, a także kupców i żołnierzy.

Męczeńska śmierć

Według indyjskiej tradycji chrześcijańskiej, św. Tomasz poniósł śmierć męczeńską ok. 72 r. n.e. w Mylapore (obecnie dzielnica miasta Ćennaj/Madras). Został przebity włóczniami przez pogan, przeciwnych jego nauczaniu i chrztom.

Miejsce jego śmierci – Góra Świętego Tomasza – do dziś jest ważnym miejscem pielgrzymkowym. Relikwie świętego zostały później przeniesione do Edessy (dzisiejsza Turcja), a następnie częściowo do Ortony we Włoszech.

Patronat Świętego Tomasza

Święty Tomasz jest czczony jako patron ludzi, którzy szukają prawdy, wątpią i potrzebują dowodów wiary – nie po to, by odrzucać, ale by głębiej uwierzyć. Jego patronat obejmuje również:

• architektów, geodetów, cieśli i budowniczych – ze względu na apokryficzne tradycje, w których budował pałace dla króla Indii,

• teologów i filozofów – za jego przenikliwe pytania i szukanie sensu,

• Indii, a zwłaszcza chrześcijan z południa kraju (Malabaru),

• Portugalii (w czasach kolonialnych, ze względu na misyjną obecność w Indiach),

• niewierzących i wątpiących, którzy, jak on, szukają spotkania z Bogiem.

Ikonografia i atrybuty

W sztuce św. Tomasz przedstawiany jest jako:

• mężczyzna w tunice i płaszczu, często z włócznią lub mieczem – narzędziem jego męczeństwa,

• z kątownikiem lub ekierką – symbolem patronatu nad architektami i budowniczymi,

• czasem w scenie dotykania ran Zmartwychwstałego – tzw. „Niewierny Tomasz” (wielokrotnie ukazywana w malarstwie renesansowym, m.in. przez Caravaggia).

Wspomnienie liturgiczne

W Kościele katolickim wspomnienie Świętego Tomasza Apostoła obchodzone jest 3 lipca (dawniej 21 grudnia). Data ta nawiązuje do przeniesienia jego relikwii do Edessy.

W Kościołach wschodnich (prawosławnych i orientalnych) czci się go również 6 października (wspomnienie cudów) oraz w inne dni liturgiczne.

Znaczenie duchowe

Tomasz jest wzorem człowieka poszukującego. Jego początkowe wątpliwości nie były brakiem wiary, ale głęboką potrzebą osobistego doświadczenia prawdy. Dzięki temu jego spotkanie ze Zmartwychwstałym stało się świadectwem dla całego Kościoła. Wypowiadając słowa:

„Pan mój i Bóg mój”,
Tomasz dokonał aktu wiary, który stał się fundamentem chrześcijańskiej teologii i pobożności.

Jego postawa uczy, że wątpliwość może być drogą do głębszej wiary, jeśli towarzyszy jej szczerość i pragnienie prawdy.

Zdjęcie w artykule: Św. Tomasz apostoł, Fertner Karol, [przed 1900], Domena Publiczna, https://polona.pl/item-view/75688b93-441a-4982-bf26-2828e289603f?page=2