“Kurna chata” – Jeżeli kojarzysz te słowa tylko z przekleństwem, wiedz że dawniej było to określenie chłopskiej chaty. Gdzie kiedyś mieszkano? Jak budowano chaty? Co za izby były w chałupie?
Kurna chata
Skupiając się właśnie na kurnej chacie, warto zaznaczyć, że składały się one z izby dymnej. Po środku umieszczano palenisko, które stanowiło centrum całej konstrukcji. Nie było w nich jednak komina. W izbie znajdował się także piec, a w zależności od zamożności – ławy i inne meble.
Architektura chłopskich chat
Najuboższe grupy społeczeństwa przez wiele wieków mieszkały w takich samych, niezmiennych warunkach. Chłopi zamieszkiwali drewniane chaty, w których dwa pomieszczenia stanowiły niebagatelny luksus. Bardzo wielu musiało jednak zadowolić się lepiankami, które powstawały z chrustu i gliny. Ich pokrycie stanowiła słoma. Strzecha mogła jeszcze powstawać z wrzosu albo żarnowca, czy gontu w zależności od dostępności zasobów.
W oknach nie można było spotkać szklanych szyb. Ich alternatywą była zwierzęca błona. Wiejskie budynki były najczęściej parterowe i tworzone na planie prostokąta. Z kolei sam dach, w zależności od regionu, był dwu- lub czterospadowy. Podłogę stanowiło najczęściej klepisko z ubitej gliny. Tylko bogatsi kładli podłogę z desek. Ściany powszechnie bielono z pomocą wapna.
Pomieszczenia w chłopskich chatach
Zamożniejsi chłopi pozwalali sobie na większe wygody. W chatach można było zatem spotkać kilka izb. Jedną z nich była izba czarna, w której znajdował się piec. Korzystano z niej jak z kuchni i sypialni, ze względu na możliwość ogrzania pomieszczenia. Drugą znaną izbą była tak zwana izba biała. W niej mieszkano, ale i przyjmowano gości.
Innym pomieszczeniem była komora, czyli tak zwany alkierz, w którym przechowywano wszystkie niezbędne przedmioty, przyrządy, jak i zapasy jedzenia, zboża, mąkę, warzywa itp. Alkierza nie ogrzewano. Chłód służył przechowywaniu żywności, tak samo jak i brak dostępu do światła w tym pomieszczeniu.
Jeszcze jednym elementem charakterystycznym dla chłopskich chat była sień, czyli pewnego rodzaju korytarz. Znajdował się on pomiędzy jedną, a drugą izbą, i często miał szerokość całej chaty.
Nocny wypoczynek
Nie powinno być zaskoczeniem, iż przez znaczną część czasu spano bezpośrednio na podłodze lub na słomie okrytej płachtą, czy na sienniku. Łóżka stanowiły luksus, na który pozwalali sobie najbogatsi. Ewentualną alternatywą dla chłopów były ławy, które jednak nadal należały do rzadkości.
Zwierzyna – nie tylko domowa..
Domownicy bardzo często dzielili izbę ze zwierzętami z gospodarstwa. Dawały one dodatkowe ciepło, choć mogły roznosić specyficzny dla zwierząt zapach. Niemniej jednak wszyscy byli do niego przyzwyczajeni. W domach można było znaleźć także myszy, szczury, pająki, czy nawet karaluchy. Wszystko zależało od poziomu czystości, który często ograniczał się wyłącznie do zamiatania podłogi na podwórze.
Rozdzielność typowo mieszkalnej części domu od gospodarczej zależała od dwóch czynników. Była to zamożność oraz rozwój wraz ze zmianą epoki. Mimo wszystko postęp następował bardzo powoli, gdyż sytuacja chłopstwa nigdy nie była uprzywilejowana. Najpierw pracowali oni na pańszczyźnianych gruntach, następnie na uwłaszczonych, lecz wciąż balansując na granicy ubóstwa i.. skrajnego ubóstwa. Dopiero XX wiek przyniósł wyraźne zmiany i zmniejszenie różnic pomiędzy ludnością wiejską, a miejską.
